Peter Potter
De oorsprong van de elite gaat terug tot de vroegste menselijke samenlevingen, waar het concept van sociale hiërarchie en ongelijkheid begon te ontstaan. Het idee van een elite verwijst naar een kleine groep individuen die op verschillende manieren superieur worden geacht aan de rest van de bevolking, vaak gebaseerd op rijkdom, macht, status, vaardigheden of afkomst.
Dit artikel gaat in op de “afkomst” en het ontstaan van de elite, maar ook de maatschappelijke beweging van deze bevolkingsgroep tegenover de normale burger bevolking.
Wat gebeurd er wanneer er een elitaire laag volledig de macht krijgt. Is de massa uiteindelijk sterker?
In de vroegste menselijke gemeenschappen ontstond de elite vaak op basis van fysieke kracht en moed. Jagers en krijgers die succesvol waren in het beschermen van de gemeenschap en het verwerven van waardevolle middelen, kregen een hogere status toegekend. Deze elite had niet alleen toegang tot betere voedselbronnen en bescherming, maar genoot ook van privileges en een hogere sociale positie binnen de groep.
Boeren en landheren hadden een elitaire status
Met de opkomst van landbouw en de daaropvolgende ontwikkeling van nederzettingen begon de elite zich verder te differentiëren. Landbouw bracht het concept van eigendom met zich mee, waarbij sommige individuen meer land en middelen in handen kregen dan anderen. Dit leidde tot een nieuwe vorm van elite, namelijk de landeigenaren of heersers, die de productie controleerden en politieke macht uitoefenden over degenen die op het land werkten. Anno 2023 zijn veel boeren op papier miljonair. Bovendien behoren ze tot de grootste groep “groot land” bezitters. Je zou de strijd met de boeren ten delen ook een strijd van de elites kunnen noemen.
Evolutie van elite binnen de feodale samenleving
In de loop van de geschiedenis evolueerde de elite verder, aangepast aan verschillende samenlevingen en culturen. In feodale samenlevingen kwam de elite voort uit de adelstand, die privileges en macht erfden op basis van hun afstamming. Deze aristocratische elite beheerste de grond, heersende rechten en politieke besluitvorming, terwijl de meerderheid van de bevolking onderworpen was aan hun gezag en vaak in armoede leefde.
Elitair kapitalisme
De industriële revolutie bracht een nieuwe verschuiving in de samenstelling van de elite. De opkomst van het kapitalisme en de groei van de industriële en handelssectoren zorgden voor nieuwe rijkdom en kansen. Zakenmensen, ondernemers en industriëlen vormden de nieuwe elite, gebaseerd op economische macht en zakelijk succes. Deze kapitalistische elite verwierf enorme rijkdom en beïnvloedde de politiek en de samenleving op grote schaal.
Tegenwoordig heeft de elite verschillende vormen aangenomen, afhankelijk van de samenleving en de economische en politieke structuren ervan. De moderne elite kan bestaan uit invloedrijke zakenmensen, politici, academici, mediafiguren, technologische pioniers en andere machtshebbers die de koers van de samenleving beïnvloeden. Toegang tot opleiding, netwerken en middelen speelt vaak een belangrijke rol bij het bepalen van wie tot de elite behoort.
Het fenomeen van elitair kapitalisme is historisch geworteld in de opkomst van het kapitalistische systeem zelf. Met de industriële revolutie en de daaropvolgende groei van de handels- en industriële sectoren ontstonden er enorme economische mogelijkheden en rijkdom. Ondernemers en kapitalisten die de middelen en kennis hadden om te profiteren van deze ontwikkelingen, werden deel van de elite. Zij met kennis waar voor of vanuit veel geld te verdienen is, traden ook toe tot de elite laag. Denk daarbij ook aan een nieuwe generatie “uitvinders” (BigTech).
Geen wonder dat men ook m.b.t. de menselijke ontwikkeling controle wil krijgen.
Behouden van rijkdom en vergroten van machtsinvloed
Een van de belangrijkste kenmerken van elitair kapitalisme is de accumulatie van rijkdom en de daaruit voortvloeiende ongelijkheid. De elite heeft vaak toegang tot financiële middelen, technologie, netwerken en kansen die de bredere bevolking ontbeert. Hierdoor kunnen ze hun rijkdom vergroten en hun positie in de samenleving versterken, terwijl anderen moeite hebben om vooruit te komen.
Elitair kapitalisme heeft ook geleid tot monopolies, waarbij een kleine groep bedrijven een dominante positie heeft verkregen in de markt. Deze dominantie beperkt de concurrentie, en zal steeds meer de innovatie belemmeren en indirect de prijzen voor consumenten opdrijven. Het versterkt de globale positie van de elite en maakt het moeilijker voor nieuwe spelers om succesvol te concurreren.
Humans are now hackable animals
Het geeft de elite een schijn zekerheid met een beperkte levensduur omdat ook zij afhankelijk zijn van de evolutie van de mensheid als totaal. En daar is een nog kleinere groep van op de hoogte.
Geen wonder dat men ook m.b.t. de menselijke ontwikkeling controle wil krijgen. Wanneer robots uw werk uit handen neemt, betekend dat lagere kosten. Wat doe je dan met al die werkers?
Lijken ze in staat te zijn om u middels gentherapie over generaties heen te “verbeteren“?, dan is dat de “gok” waard. Die onderweg afhaken (lees: sterven) zijn volgens het natuurlijke principe (de sterkste overleven), het niet waard mee te gaan naar die hervormde toekomst. Re-shaping the future gaat zo ver als het volledig opnieuw uitvinden van wat de mens is en vooral kan zijn. Een volledig te modificeren wezen. Yuval Noah Harari (WEF): “Humans are now hackable animals”
De Elite staat niet gelijk aan een kleine machtige groep evil people
Hoewel de term “elite” soms negatieve connotaties heeft, is het belangrijk op te merken dat niet alle leden van de elite per definitie negatieve intenties hebben. Sommigen gebruiken hun privileges en invloed om positieve veranderingen teweeg te brengen en bij te dragen aan de samenleving als geheel. Sommigen dringen hun goedbedoelde activiteiten op zonder zich te realiseren welke gevolgen er zijn voor een ander deel van de maatschappij. Soms is er zo weinig contact met de “normale” bevolking dat ze simpelweg niet in staat zijn, te begrijpen wat het “normale” volk nodig heeft. “Wie zijn die mensen” is wellicht een van de meest typerende uitspraken voor een tot elitair verworden politieke klasse. Wanneer de politiek in staat is naar waarheid en tot de kern, antwoord te geven over die belangrijke vraag, dan kan de kloof (die tussen politiek en burgers) die steeds groter wordt weer overbrugd worden.
Een enkele groep duiden als Elite is dus niet mogelijk. Een enkele groep aanwijzen als een georganiseerde groep der machtigste mensen der aarde is evengoed voor een deel niet gebaseerd op de werkelijkheid. Een simpele reden hiervoor is dat de elitaire lagen in de wereld, zeker niet op alle belangrijke onderwerpen, op een lijn zitten met elkaar.
Niettemin blijft de aanwezigheid van een elite een bron van debat en sociale ongelijkheid. Veel samenlevingen streven naar meer gelijkheid en kansen voor iedereen, en er worden voortdurende inspanningen geleverd om de privileges en machtsconcentratie van de elite te verminderen.
De elite kan niet bestaan zonder maatschappelijke lagen
Wanneer er geen ongelijkheid zou “kunnen” bestaan, bestaat de elite niet. Wanneer de normale bevolkingslagen zich niets meer zouden kunnen veroorloven en er geen enkele ruimte is voor ontwikkeling of groei, ook dan valt de elitaire laag weg. De Elites hebben enkel een status in verhouding tot de lagen onder hun zitten.
Wat gebeurd er wanneer de elite een totalitaire machtspositie innemen?
Wanneer de elite totale macht krijgt over de normale bevolking, kunnen er verschillende gevolgen optreden, die vaak negatieve implicaties hebben voor de samenleving. Hier zijn enkele mogelijke scenario’s:
Komen een aantal stappen je niet nu al bekend voor?
- Toename van ongelijkheid: Een dominante elite kan de ongelijkheid verder vergroten. Ze kunnen beleid implementeren dat hun eigen belangen dient, zoals belastingvoordelen voor de rijken en de afschaffing van sociale voorzieningen. Dit kan leiden tot een grotere kloof tussen arm en rijk, waarbij de elite steeds rijker wordt terwijl de normale bevolking worstelt met armoede en gebrek aan kansen.
- Beperking van burgerlijke vrijheden: Een almachtige elite kan proberen de vrijheden en rechten van de normale bevolking in te perken om hun eigen macht te behouden. Ze kunnen censuur, surveillance en onderdrukking van kritiek implementeren, waardoor de vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en het recht op privacy worden beperkt. Dit ondermijnt de democratie en kan leiden tot een autoritair regime.
- Machtsmisbruik en corruptie: Zonder effectieve controle en verantwoordingsmechanismen kan een elite die totale macht heeft, vatbaar zijn voor machtsmisbruik en corruptie. Ze kunnen hun positie gebruiken voor persoonlijk gewin, zoals het aannemen van smeergeld, vriendjespolitiek en het verduisteren van publieke middelen. Dit ondermijnt het vertrouwen in de overheid en kan leiden tot wijdverspreide corruptie binnen de samenleving.
- Gebrek aan sociale mobiliteit en kansen: Wanneer de elite totale macht heeft, kunnen sociale mobiliteit en gelijke kansen afnemen. De elite kan privileges en kansen voor zichzelf reserveren, waardoor het voor de normale bevolking moeilijker wordt om vooruitgang te boeken of hun sociaaleconomische status te verbeteren. Dit kan leiden tot een verstarring van sociale klassen en een gebrek aan sociale vooruitgang.
- Sociale onrust en opstanden: Als reactie op onderdrukking, ongelijkheid en machtsmisbruik kan de normale bevolking zich verenigen en in opstand komen tegen de elite. Sociale onrust, protesten en zelfs gewelddadige conflicten kunnen uitbreken in een poging om verandering teweeg te brengen en een meer rechtvaardige samenleving te bereiken.
Het is belangrijk op te merken dat deze scenario’s niet onvermijdelijk zijn en dat er altijd ruimte is voor verandering en tegengewicht. Een goed functionerend democratisch systeem, met vrije pers, onafhankelijke rechterlijke macht en sterke maatschappelijke organisaties, kan helpen om de macht van de elite in toom te houden en te voorkomen dat ze totale controle over de normale bevolking krijgen.
Sociale onrust kan ontstaan als reactie op deze ongelijkheid en het gevoel van onrechtvaardigheid dat het met zich meebrengt. Mensen kunnen zich machteloos voelen tegenover de dominante elite en zich afkeren van het kapitalistische systeem als geheel. Dit kan leiden tot politieke polarisatie, protesten en zelfs maatschappelijke omwentelingen.
Een revolutie kan zo blijkt, nooit plaatsvinden zonder grote verliezen
De massa is altijd sterker
Uiteindelijk bestaat er een machtsevenwicht tussen de verschillende lagen waarbij politiek en dan met name het ambtelijk apparaat (wanneer zij zonder grote invloed van elite) functioneert, in hoofdlijnen voor een evenwichtige samenleving moet zorgen. Hierbij zijn genoemde systemen noodzakelijk. Wanneer deze echter zoals uitgelegd, niet meer vrij en vanuit een zuivere democratie kunnen functioneren, zal er een moment ontstaan waarbij de ontevreden massa de neerwaartse spiraal zal doorbreken, door zelf de macht in handen te nemen. In de wereldgeschiedenis heeft dit echter nooit plaatsgevonden zonder grote conflicten. Een revolutie kan zo blijkt, nooit plaatsvinden zonder grote verliezen. Laten we hopen dat de massa niet tot het uiterst gedreven wordt.
De origine van de elite is verweven met de evolutie van menselijke samenlevingen en de opkomst van verschillende vormen van macht en ongelijkheid. Door de geschiedenis heen heeft de samenstelling van de elite zich aangepast, maar de concepten van superioriteit, privileges en invloed blijven centraal staan. Het begrijpen van de oorsprong van de elite helpt ons om de complexe dynamiek van macht en ongelijkheid in de samenleving beter te begrijpen. Beiden stromingen en beiden groepen mensen houd elkaar instant of bestrijd elkaar. Uiteindelijk zal er altijd evenwicht ontstaan omdat geen enkele beweging oneindig (zonder verandering van koers) in dezelfde richting kan bewegen. Zelfs wanneer groep 1, groep 2 zou vernietigen ontstaat er binnen de overgebleven groep in loop der tijd een verdeling. Opnieuw zullen er dan meerdere groepen ontstaan.
Comments
Loading…